W hołdzie Wołyńskiej Brygadzie Kawalerii w 78. rocznicę działań w wojnie obronnej 1939 na terenie Cyganki i Dębego Wielkiego miała miejsce patriotyczna uroczystość pod patronatem Pana Krzysztofa Kalinowskiego Wójta Gminy Dębe Wielkie i pułkownika Tomasza Połucha Komendanta Głównego Żandarmerii Wojskowej. Kamień Pamięci Wołyńskiej Brygady Kawalerii znajduje się na dziedzińcu naszej Szkoły, co zobowiązuje naszą społeczność do pamięci o żołnierzach, dla których największą wartość miała niepodległość Polski. Oddali za to życie, a my mając szczęście uczyć się i żyć w wolnym kraju, pielęgnujemy pamięć o Ich bohaterskich czynach.
Wołyńska Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Juliana Filipowicza wchodziła w skład Grupy Operacyjnej „Piotrków” w Armii „Łódź”. Dowódcy brygady podporządkowano 12 Pułk Ułanów Podolskich ze składu Kresowej Brygady Kawalerii, którego pokojowym garnizonem była Białokrynica k. Krzemieńca.
1 września udanie broniła się w lasach na północ od Kłobucka pod wsiami Mokra, Mokra II i Mokra III przed natarciem niemieckiej4 Dywizji Pancernej gen. por. Georga Hansa Reihardta (bitwa pod Mokrą). Tego dnia brygada straciła ok. 400 ludzi i 5 dział, niszcząc około 150 pojazdów nieprzyjaciela, w tym 76 czołgów. Walka ta uchroniła czasowo 7 Dywizję Piechoty od jej okrążenia od strony północnej przez niemiecką 4 Dywizję Pancerną.
2 września – po wycofaniu się – Brygada stawiła całodzienny opór niemieckiej 4 Dywizji Pancernej pod Ostrowami, znów ponosząc duże straty.
3 września wycofała się na główną linie obrony do obszaru Łękińsko–Łękawa–Janów, skąd w nocy z 3 na 4 września wykonała udany wypad siłami 2 Pułku Strzelców Konnych na Kamieńsk, gdzie zniszczono kilkanaście cystern niemieckiej 1 Dywizji Pancernej i zabito około 100 żołnierzy wroga.
5 września oddziały Brygady zdobyły Wolę Krzysztoporską po dojściu do Jeżowa, ale wobec przewagi niemieckiej musiały się wycofać.
7 września Brygada wyparta została z bronionych przez nią pozycji pod Zamościem i Żerominem przez oddziały niemieckiej 18 Dywizji Piechoty gen. mjr. Friedricha Carla Cranza. Następnie rozpoczęła odwrót na Andrespol.
8 września otrzymała zadanie osłony Armii pod Wolą Cyrusową, gdzie stoczyła całodzienny, ciężki bój z nacierającymi oddziałami niemieckimi. Brygada powoli ustępowała, raz po raz kontratakując.
9 września stanęła w lasach pod Chlebowem. Następnie, nie chcąc zostać okrążoną, samowolnie (bez informowania gen.Thommée) wycofała się przez Miedniewice, Szymanów i Kampinos do Puszczy Kampinoskiej, gdzie dotarła 10 września.
11 września bez walki przekroczyła Wisłę pod Nowym Dworem Mazowieckim.
13 września razem z Nowogródzką Brygadą Kawalerii ruszyła do natarcia na Mińsk Mazowiecki. Wstępnym bojem zdobyła wieś Cyganka i obsadziła linię Cyganka–Choszczówka. Gdy napór nieprzyjaciela wzmógł się, atak Brygady nie tylko został zatrzymany, ale i utraciła ona wieś Cygankę. Było to ostatnia bitwa, w której Wołyńska Brygada Kawalerii występowała jako zwarta jednostka. Dalej część 12 Pułku Ułanów i 21 Pułku Ułanów wzięła udział w obronie Warszawy w ramach Zbiorczej Brygady Kawalerii do kapitulacji stolicy 28 września.
Fotoreportaż z uroczystości
